matematyka.net

Polski Portal Matematyczny

USTROJE MIAST-PAŃSTW GRECKICH

Sparta

Trzonem pierwotnego państwa spartańskiego jest dolina Eurotasu, leżącej między dwoma pasmami górskimi: Parnonu i Tajgetos. Po podboju sąsiedniej Mesenii państwo spartańskie miało powierzchnię ok. 4100 km kw.

Sparta jedno z największych miast-państw Grecji. Nazwa Sparta dotyczyła ośrodka położonego w południowej części Peloponezu w żyznej dolinie rzeki Eurotas i powstałej z 5 niewielkich osad położonych w dolinie tej rzeki.

Do pełnoprawnych mieszkańców należeli Spartiaci.

Nazwa Lecedemończycy służąca określeniu polis obejmowała także Periojków tj. wolnych mieszkańców państwa.

W VII w. Sparta jest jeszcze normalną grecką społecznością, dominuje w niej arystokracja. Trudno określić dokładną datę i przyczyny przekształceń w Sparcie. Wg tradycji istotną rolę w tych przemianach odegrał Likurg.

Likurg to prawodawca i reformator, twórca ustroju Sparty. Był on regentem sprawującym władzę w imieniu małego króla. Za sprawą wyroczni delfickiej zmienił on ustrój polityczny, wprowadził charakterystyczne wychowanie i wspólne posiłki.

Tradycja myli się jednak przypisując wszystko Likurgowi. Reformy dokonywały się stopniowo i proces ten był długotrwały. Początków reform należy szukać w VII w. po pierwszej wojnie meseńskiej. Wprowadzono wówczas reformę hoplicka, w której określono podstawy późniejszego ustroju spartańskiego. Najważniejsze przemiany nastapiły w okresie drugiej wojny meseńskiej. Za sprawą ogółu obywateli narzucono arystokracji nowy porządek. Podstawą jego było równe obdzielenie ziemią wszystkich obywateli. Działki te były dostatecznie duże, by uwolnić wszystkich Spartan od konieczności pracy. Ciężar uprawy ziemi spoczywał na helotach - niewolnych chłopach.

Doprowadziło to do usunięcia wielkich różnic majątkowych.

Ustrój polityczny

Społeczeństwo w Sparcie dzieliło się na 3 grupy:
· Spartianie
· Heloci
· Periojkowie

Spartanie

Pełnoprawnych obywateli Sparty było ok. 40 tyś. Podstawową ich cechą była rezygnacja z działań o charakterze gospodarczym. Stanowili oni zamkniętą, dziedziczną warstwę zawodowych wojowników, którzy przygotowywani byli do walki w szyku hoplickim, pełniącym całe życie funkcje militarne. Całą uwagę poświęcano na zdobycie i utrzymanie sprawności bojowej i prowadzenie wojen.

Podstawą bytu rodziny spartańskiej była działka ziemi przydzielona przez wspólnotę. Nie można jej było sprzedawać, zastawiać. Uprawiali ją zależni chłopi - Heloci. Prawo dzierżawienia działki dziedziczył najstarszy syn. Spartanie mogli nabywać ziemię poza terytorium obywatelskim.

Spartanie prowadzili surowy tryb życia. Potępiono dążenie do wszelkich bogactw /monety były żelazne/. Ograniczono do minimum życie indywidualne i rodzinne, na rzecz życia zbiorowego. Nawet o tym, czy narodzone dziecko będzie wychowywane czy porzucone decydowali nie rodzice dziecka, a wybrani starcy. Taka selekcja noworodków miała negatywne skutki.

Podstawą systemu spartańskiego było specyficzne wychowanie zwane ?agoge. Poddawani byli mu chłopcy od 7 roku życia. Czas spędzali w grupach rówieśniczych. Mając 12 lat opuszczał dom rodzinny i przenoszony był do obozu. W chłopców wpajano ducha ostrej rywalizacji. Młodsi chłopcy wychowywani byli przez starszych. Nad wszystkim czuwał urzędnik. W takiej sytuacji rozwinął się homoseksualizm, mile widziany przez nadzorujących. Chłopców karmiono skąpo, źle ich odżywiano, mieszkali w barakach, uczono ich wytrzymałości na ból, umiejętności walki, znoszenia niewygód. Do grono dorosłych wchodził, gdy miał 20 lat. Aby uzyskać prawo obywatelskie musiał być przyjęty do jednej z grup składających się z kilkunastu mężczyzn w różnym wieku, spożywającym razem posiłki. W tym gronie odtąd jadał, polował i walczył. Taka grupa była tworem sztucznym. Małżeństwo zawierano w tym czasie, nie oznaczało to jednak, że był to początek życia rodzinnego. Przez dziesięć lat młodzi ludzie mieszkali jeszcze razem w barakach, z żonami spotykali się ukradkiem. Gdy zamieszkiwali już w domach, to i tak spożywali wspólne posiłki z tymi, którzy tworzyli jego oddział bojowy. Musiał w tym celu wnosić składkę, ci którzy się z tego nie wywiązywali tracili prawa obywatelskie i przechodzili do kategorii niższych. Spartanie w grupach nazywali się wspólnotą agoge?.

Pewne różnice ekonomiczne wynikały z faktu posiadania przez niektóre rodziny wielu synów. System wyłaniania elity zaczynał działać podczas agoge. Spośród wyróżniających się młodzieńców wybierano najlepszych do elitarnego oddziału - tzn. Gwardii króla / 300 osób/. Brała ona udział w sekretnych misjach.

Obok jednakowych istniały kategorie niższe, do których Spartanie spadali nie zawsze w jasnych obecnie przyczyn. Ci którzy spadali, tracili cześć swoich uprawnień, ale dzieci ich przechodziły przez agoge. Dalej byli ci, którzy stchórzyli, tzn. zawiedli w czasie wojny.

Styl życia i wychowania powodował, że Spartanom trudno było zrozumieć i przystosować się do warunków świata zewnętrznego. Władze spartańskie świadomie ograniczały kontakty ze światem zewnętrznym. Nadzorowano ściśle ruch cudzoziemców, usuwając wszystkich, którzy nie byli "pożyteczni" lub mogli źle oddziaływać.

Charakterystyczna dla spartańskiego postępowania była rezygnacja ze sztuki wygłaszania przemówień. Jednakowi mieli wypowiadać się krótko, bez ozdób - tzw. Wypowiedzi lakonicznie - tego uczono chłopców podczas wychowania spartańskiego.

Sytuacja kobiet różniła się od sytuacji w innych polis. Dziewczęta podlegały pewnym formom wspólnej edukacji, nie wymagano od nich jednak wspólnego życia. Przygotowywano je do macierzyństwa.

Heloci

Byli oni podstawą gospodarczego i społecznego systemu spartańskiego. Na nich spoczywał ciężar uprawy całej ziemi. Byli przywiązani do ziemi, którą uprawiali. Spartanin nie mógł helotów sprzedać ani wyzwolić. Musieli oddawać połowę plonów, zostawiano im niewiele. Zobowiązani byli do osobistej posługi względem obywateli, wykonywali prace rzemieślnicze, stawali do robót publicznych na wezwanie władz.

Lęk przed buntem helotów był jednym z podstawowych czynników determinujących charakter życia spartańskiego. Sprawiał on, że Spartanie niechętnie udawali się na dalekie wyprawy, byli przeciwni udziałowi w konfliktach, które wymagały wysyłania dużej armii.

Obsesja powszechnego buntu tłumaczy działanie kryptei - jako instytucji, której celem było sianie lęku, stworzenie wśród helotów stałego zagrożenia, a także eliminacji tych, którzy z racji swej podstawy wydawali się szczególnie niebezpieczni.

Periojkowie

Stanowili trzecią grupę ludności. Z gospodarczego i społecznego punktu widzenia osady ich nie różniły się od zwykłych miast greckich. Podstawowym ich zajęciem była uprawa ziemi, która znajdowała się w ich swobodnym władaniu. Uprawiali także rzemiosło i handel. Do nich należała produkcja broni i zaopatrywanie armii spartańskiej w czasie wypraw, wszelkie operacje związane z łupami, budowa budynków użyteczności publicznej i świątyń. Te funkcje przynosiły znaczne zyski. Podstawowym ich obowiązkiem wobec państwo było wystawienie pewnej liczby hoplitów. Nie brali udziału w zgromadzeniu ludowym Sparty, nie mieli dostępu do urzędów spartańskich. Gminy Periojków rządziły się same, władze spartańskie nadzorowały jednak bieg ich spraw. Przez cały czas zachowali wielka lojalność wobec Sparty. Tylko raz w 464 r. poparli powstanie helotów w Mesenii. Spartańskie panowanie chroniło ich przed wojnami i zapewniało stabilizację.

Ustrój polityczny

Sparta zachowała monarchię. Posiadała jednocześnie 2 królów pochodzących z 2 rodzin - królowie dowodzili wojskami w czasie wojny i mieli szerokie kompetencje wewnętrzne.

Od VI w. kompetencje były ograniczane na rzecz eforów, królowie pełnili obowiązek kapłanów Zeusa, mieli prawo do gwardii osobistej.

Spartanie, posiadający pełnię praw, tzw. przeszli przez agoge i należeli do syssyttii, tworzyli Zgromadzenie/ Na początku w jego skład wchodziło 8000-9000 ludzi. Uprawnienia zgromadzenia określono aktem pisanym znanym jako Wielka Retra.

Inicjatywa zgłaszania wniosków i zwoływania posiedzeń należało do członków Rady zwanej Geruzja tłumaczonej jako rada starców. Prawo zwoływania zgromadzenia mieli także królowie i eforzy. Rada musiała się zbierać systematycznie i w ustalonych terminach. Zgromadzenie zwoływani dla podjęcia decyzji o wojnie i pokoju, do zgromadzenia należał wybór członków rady i urzędników.

W skład geruzji wchodziło 2 królów i 28 obywateli powyżej 60 lat wybranych dożywotnio. Uprawnienia jej były szerokie, debatowała wszelkimi sprawami państwa. Pełniła rolę trybunału sądzącego poważniejsze przestępstwa. Z czasem część uprawnień geruzji przejęli Eforowie.

Eforów wybierano na 1 rok, było ich 5. Z czasem uprawnienia ich rozszerzają się, u progu czasów klasycznych eforowie skupili cała władze, pozostawiając królom jedynie dowodzenie na wojnach, z tym, że i tak towarzyszyło im dwóch eforów. Eforowie mogli nałożyć areszt na władców, musieli jednak przedstawić zarzuty na Geruzji. Kierowali przebiegiem agoge, pilnowali bezpieczeństwa wewnętrznego, przyjmowali posłów innych państw, decydowali czy sprawa nadaje się do przedstawienia Geruzji i Zgromadzeniu. Zwoływali Zgromadzenie i przedstawiali mu wnioski. Byli sędziami, nadzorowali Helotów i Periojków.

Ateny

VII w. władza oraz znaczna część ziemi znajdowała się w ręku eupatrydów - ludzie dobrze urodzonych. Najwyższą władzę w państwie sprawował urzędnik wybierany na okres 1 roku. Miał on tytuł archonta. Jego imieniem określano rok. Obok niego działali: król, dowódca wojsk - polemarchos i sześciu thesmotetai. Ważną rolę odgrywała rada nazywana Areopagiem. W późniejszych czasach składał się on z byłych archontów. Kompetencje Zgromadzenia były ograniczone. Areopag powoływał archontów, biorąc pod uwagę ich stan posiadania i pochodzenie.

Arystokracja była przedmiotem ataków ze strony niewolnych chłopów oraz uboższych członków wspólnoty, głównie rolników zagrożonych utratą pozycji ekonomicznej i politycznej. Niektórzy z nich domagali się nowego podziału gruntów. Niearystokratyczni obywatele byli przeciwni politycznemu monopolowi arystokracji. Część z nich z racji posiadanego majątku bliska arystokracji, pragnęła dostępu do władzy. Nacisk na grupę rządzącą był tak silny, że zmusił ją do pójścia na ustępstwa i wyrażenia zgody na zmiany.

Reformy Solona

W 594/593 funkcje archonta powierzono Solonowi, upoważniając go jednocześnie do przeprowadzenia w państwie daleko idących reform.

Jedną z najważniejszych decyzji Solona było jednorazowe umorzenie długów. Miało to na celu zmniejszenie napięć społecznych. Solon wprowadził także zakaz oddawania pod zastaw osoby dłużnika i jego rodziny. Zniósł w ten sposób niewolę za długi. Wprowadził istotne zmiany w położeniu niewolnych chłopów. Solon uczynił ich wolnymi. Nie wprowadził ich jednak do społeczności obywateli, nie przekazał im również na własność uprawianej ziemi. Dał im domostwa, w których żyli oraz przylegające do nich działki. Musieli oni pozostać jako dzierżawcy w majątkach, uległy jednakże zmianie warunki ich bytowania. Zyskali możliwość opuszczania gruntów, mogli udawać się poza Attykę, do innych tworzących się polis. Zmiana jednego właściciela na innego była sposobem oddziaływania na właściciela. W trakcie reform Solona nie doszło w ogóle do interwencji w układ własności ziemskiej, gdyż oparł się on zdecydowanie żądaniom nowego podziału gruntów.

Od czasu reform Solona zasadniczego znaczenia nabiera podział obywateli na grupy wg posiadanego majątku. Solon powiązał przynależność do grup majątkowych z uprawnieniami politycznymi. Najwyżsi urzędnicy - archonci - byli wybierani przez najzamożniejszych. Wszyscy obywatele wchodzili w skład Zgromadzenia. Do jego uprawnień należał wybór urzędników. Tradycja przypisała Solonowi utworzenie Sądów Przysięgłych i Rady Czterystu. Dokonał również drugiej po Drakonie kodyfikacji. Ze starego prawa pozostawił jedynie postanowienie o rozlewie krwi. Solon wprowadził ważną zmianę w procedurze sądowej, upoważniając do wszczęcia procesu przez złożenie pisemnego oskarżenia przez każdego Ateńczyka, który uznał, że jakaś osoba czy zbiorowość poniosła szkodę. Zakazał wywożenia produktów rolnych z wyjątkiem oliwy.

Reformy wprowadzone przez Solona nie były w stanie zapewnić wewnętrznego spokoju. Wystąpiły trudności w obsadzaniu stanowisk. Utworzyły się trzy zwalczające się stronnictwa polityczne:
· Mieszkańcy równiny z Likurgiem
· Mieszkańcy wybrzeża z Megaklesem
· Mieszkańcy Diakrii kierowani przez Pizystrata

Pizystrat i Tyrania

W 561/560 Pizystrat zdołał zapanować nad swymi przeciwnikami - Likurgiem i Megaklesem. Zgromadzenie Ludowe, aby zapewnić Pizystratowi osobiste niebezpieczeństwo, upoważniło go do tworzenia gwardii przybocznej. Jej członkowie byli obywatelami. Oparcie jednak dla jego władzy nie było zbyt silne i połączenie wrogich poprzednio sobie sił Megaklesa i Likurga zmusiło Pizystrata do usunięcia się w cień.

Po pewnym czasie udało się dojść do porozumienia z Megaklesem i przy jego pomocy przejął ponownie władzę. Po załamaniu się sojuszu znowu musiał ustąpić. Opuścił wówczas Attykę i udał się do Macedonii, tam nad Zatoką Termajską założył kolonię, a następnie udał się do Tracji. Tu zdobył tereny bogate w złoża szlachetnych kruszców. Pozwoliły mu one na przygotowanie wyprawy przeciwko Atenom. Zwycięstwo w walce oddały mu Ateny. Przeciwników swoich skazał na wygnanie. Rozpoczął się okres tyranii.

Pizystrat zmarł w 528-527 śmiercią naturalną. Władzę objęli wówczas jego dwaj synowie - Hippiasz i Hipparch. W 514 r. Hipparch został zabity przez dwóch arystokratów. U podstaw ich czynu leżały motywy osobiste. Zamach spowodował represje. Zabito rzeczywistych i domniemanych uczestników spisku, polityka wewnętrzna uległa zaostrzeniu. Próbowano tyranię obalić siłą. Ostateczna likwidacja tyranii była efektem interwencji spartańskiej. Pytia za każdym razem powtarzała im, że mają obalić tyranię w Atenach. Władzę w Sparcie sprawował wtedy Kleomenas I. W wyprawie do Aten widział on możliwość podniesienia swojej roli w państwie. Przy królu stanęli wygnańcy ze stronnictwa Megaklesa. Wojska Hippiasza poniosły klęskę, a on sam musiał pójść na wygnanie.

Pizystrat - uważany był za dobrego obywatela, uważano, że rządził raczej ?jak dobry obywatel niż tyran. Nie naruszał funkcjonowania instytucji ustrojowych, nie zmieniał ich kompetencji, dbał jedynie o obsadzenie stanowisk własnymi ludźmi. Normalnie działały Zgromadzenie i Rada. Rządy tyranii spowodowały powolną zmianę Areopagu. Wchodzili do niego ludzie posłuszni. To musiało odbić się tyran?. Nie naruszał Pizystrat udzielał chłopom pożyczek, powołał tzw. sędziów objazdowych. Tradycja zachowała wspomnienie o czasach Pizystrata jako czasach dobrobytu. Jest to prawdopodobne. Pizystrat i jego synowie prowadzili rozległą politykę budowlaną. Na Akropolu zbudowano świątynię dla Ateny Parthenos /Akropol/ oraz dla Dionizosa. Za murami miasta rozpoczęto budowę Okręg Zeusa Olimpijskiego. Na agorze wzniesiono ołtarz dwunastu bogów. Ważne było doprowadzenie wody z zewnątrz. Wytyczono nową agorę. Ściągali poetów, rzeźbiarzy. Popierano kult Ateny i Dionizosa. Politykę zewnętrzną tyranów cechuje rozmach. Czasy tyranii osłabiły rolę arystokracji, uległy zacieśnieniu więzy wśród wspólnoty, okres wewnętrznej stabilizacji przyczynił się do wzrostu dobrobytu. Ateńską tyranię cechowało znaczne umiarkowanie, umiejętność godzenia silnej władzy z działaniem normalnych organów polis.

Kleistenks i Reformy

Kleistenes nie pełnił żadnej funkcji w państwie. Nowy kształt państwa ateńskiego nie został nadany przez uznanego prawodawcę, lecz powstał w wyniku uchwał Zgromadzenia. Uchwały te zapadały szybko. Głębokie reformy wszystkich instytucji przeprowadzono niemal w ciągu jednego roku.

Stronnictwo Izograsa wywalczyło sobie władzę po odsunięciu tyranii. Izogras do pomocy wezwał Spartan i przy ich pomocy rozprawił się z przeciwnikami. Wygnano siedemset rodzin. Ustanowiono rządy wąskiej grupy arystokracji. Trwały one krótko, bowiem lud ateński wystąpił w obronie swych zdobyczy. Spartanie zostali zmuszeni do opuszczenia miasta. Powrócono do ustroju zaproponowanego przez Kleistenesa.

Znacznie rozszerzono grono obywatelskie. Kleistenes dał prawo obywatelskie wielu Metojkom i niewolnikom. Pojawiła się nowa grupa społeczna - teci. Najważniejsze reformy Kleistenesa dotyczyły tych instytucji, które zapewniały obywatelskiej masie artykulację: fratrii i fyl. Kleistenes nie likwidował starych fratrii i fyl, ograniczył natomiast ich działalność do sfery kultu. Dla pełnienia funkcji politycznych powołano nowe jednostki o charakterze terytorialnym: demy i 10 nowych fyl. Demy stały się podstawową komórką życia politycznego. Podstawą demów była wytworzona w toku historii sieć osadnicza. Mniejsze miejscowości zostały połączone po kilka razem. W Atenach demami stały się dzielnice z przylegającymi do nich obszarami. Nie wiadomo ile demów utworzono w czasie reformy, później było ich ponad 150. Gdy obywatel kończył 18 lat był zapisywano go na listę demów. Przynależność do nich była dziedziczna. Nie ulegała zmianie w wyniku zmiany miejsca zamieszkania. Dem miał swoje własne Zgromadzenie, swego urzędnika z tytułem demarchos, swoje kulty i dobra. Dem delegował też swoich przedstawicieli do Rady. Powoływano ich w szczególny sposób. W pierwszej fazie ustalano listę kandydatów, posiadających odpowiedni wiek i majątek, którzy dotychczas nie pełnili żadnych funkcji lub pełnili ja tylko raz. Wybierano kandydatów kilkakrotnie więcej niż było miejsc do obsadzenia. Potem przystępowano do losowania.

Nowych fyli było 10. Nowe fyle miały charakter terytorialny. Przy określaniu zasięgu terytorialnego fyli kierowano się dwoma względami. Starano się je tak uformować, by usunąć wpływy rodzin arystokratycznych, nie chciano ponadto dopuścić do tego by w nowych jednostkach jedna grupa obywateli dominowała nad innymi. Fyla miała zawierać w sobie wszystkie części składowe ateńskiego społeczeństwa. Attykę podzielono na trzy części: miasta, wybrzeże i wnętrze. Każdy z regionów został podzielony na dziesięć części zwanych trittyes. Nowe fyle powstały przez połączenie trzech trittyes wziętych z trzech różnych sfer. Starano się, by nie sąsiadowały one ze sobą. Uzyskano w ten sposób efekt zmieszania obywateli. Na szczeblu fyl dokonywano wyboru urzędników. Każda fyla delegowała co roku do Rady 500 obywateli, wybranych w demach. Rada Pięciuset stawała się dzięki temu reprezentantką całości wspólnoty obywatelskiej.

Rada Pięciuset była kluczową instytucją systemu politycznego stworzonego przez Kleistenesa. Do podstawowych zadań Rady należało przygotowanie obrad Zgromadzenia. Zgromadzenie nie mogło przystąpić do głosowania nad uchwałą, jeśli wcześniej sprawą tą nie zajmowała się Rada. Członkowie Rady przewodniczyli obradom Zgromadzenia. Członkowie Rady zajmowali się kontrolowaniem urzędników, pociąganiem ich do odpowiedzialności i określali kary dla winnych. Ważną czynnością było przeprowadzanie wstępnego badania kandydatów na urzędników i członków nowej Rady przed ich losowaniem. Z uwagi na to, że Rada składała się ze znacznej ilości członków, nie była w stanie działać w sposób ciągły. Tym trudnościom zaradzono przez system prytanii. Grupa pochodząca z jednej fyli pełniła stałą służbę przez okres jednej dziesiątej roku, przyjmując odpowiedzialność za to, co działo się i podejmując niezbędne inicjatywy. W życiu politycznym Aten obowiązuje odtąd nowy kalendarz. Rok zostaje podzielony na 10 prytanii.

Zgromadzenie Ludu zwoływano systematycznie. Stało się ono organem sprawującym najwyższą władzę. Począwszy od Kleistenesa najważniejsze decyzje należały do Zgromadzenia. Politycy musieli zabiegać o zdobycie w nim większości. Przyjęto zasadę dopuszczania wszystkich do przemawiania.

Liczba 10 określała skład ciał urzędniczych, do których wchodzili przedstawiciele z każdej z fyl. Dziewięciu archontom dodano sekretarza, z czasem powstało kolegium 10 strategów. Utrzymani zasadę korelacji między przynależnością do grup majątkowych a możliwością sprawowania urzędów.

Pozostał areopag, z tym, że część jego uprawnień przejęła Rada Pięciuset. Poza wyrokowaniem w niektórych sprawach, pełnił on rolę organu kontrolującego działalność innych ciał ustrojowych.

Tradycja przypisała Kleistenesowi zaprojektowanie procedury mającej na celu zabezpieczenie ustroju przed tyranią. Celem było usunięcie tych osobistości, które zdobyły tak silną pozycję, że mogły pokusić się o przejęcie władzy. Ten, kogo skazała większość głosujących obywateli musiał iść na dziesięcioletnie wygnanie. Dobra skazanego na banicję nie ulegały konfiskacie, rodziny jego nie prześladowano, a prawa polityczne skazanego po powrocie nie były uszczuplone. Kleistenes jest twórcą demokracji ateńskiej.

Ustrój społeczny Aten

Reformy Kleistenesa spowodowały, że znacznie wzrosłą liczba obywateli. Przed wybuchem wojny peloponeskiej w Attyce było ich 150 tysięcy, podczas gdy w tym samym czasie w Sparcie było ok. 20 - 25 tysięcy. Perykles mówił, że wszyscy Ateńczycy maja te same prawa, że żaden nikomu nic nie zazdrości. Demokracja ateńska miała jednak swe ograniczenia. Nie wszyscy mieszkańcy państwa ateńskiego byli obywatelami, nie wszyscy, choć byli obywatelami mieli prawa polityczne, Nie wszyscy także obywatele byli rdzennymi Ateńczykami. W VI. w. przybywali do Aten mieszkańcy innych miast zachęceni dobrymi warunkami gospodarczymi. Przyznano im wówczas obywatelstwo, lecz często próbowano je kwestionować. Nie posiadała prawa obywatelskiego grupa przybyszów z całego świata greckiego - Metojków. Poza marginesem życia politycznego byli niewolnicy.

Metojkowie, obok obywateli stanowili drugą wolnej ludności Attyki. Płacąc pewną daninę i zobowiązując się do służby wojskowej mogli Metojkowie zajmować się swobodnie handlem, bankierstwem, nie wolno im było natomiast posiadać ziemi. Metojkowie zamieszkiwali przeważnie Ateny i Pireus.

Niewolnicy stanowili trzecią grupę. Ich liczba rosła wraz z rozwojem rzemiosła. Niewolnicy byli zatrudnieni w różnych dziedzinach gospodarki. Jedynie na wsi nie odgrywali poważniejszej roli. Niewolnicy wykonywali najcięższe prace, wymagające wysiłku fizycznego, pracowali zwłaszcza w kamieniołomach, kopalniach ołowiu i srebra. Wysoka była cena niewolnika Za jednego niewolnika płacono 500 drachm /2 kg srebra/. W tym samym czasie za kobietę płacono 150 drachm. Niewolnicy znaleźli ponadto zatrudnienie w garbarniach, budownictwie, warsztatach metalurgicznych przy miechach, ceramicznych do wyrobu gliny. Niewolnicy byli traktowani surowiej niż wolny, w sądzie mogli być poddawani torturom. Strojem nie różnili się od ludzi wolnych. Osobną grupę niewolników stanowili niewolnicy państwowi zatrudnieni jako policja i strażnicy więzienni. Byli do pewnego stopnia funkcjonariuszami państwowymi.

Dodaj komentarz


Kod antyspamowy
Odśwież